Tarihin Yoğurduğu Kent: Amasya

Amasya kendine has bir kent dili olan,başka bir tabirle ruhu olan bir kenttir. Amasya’ya bir gelen ağlar, ”niçin dağlar arasındayım” diyerek, bir giden ağlar ”kente doyamadım” diyerek…

İSA ÇOLAKER

Tarihsel süreçte Amasya isminin dayanakları ve değişik varyantları olmuştur. Amas, Amises, Amesia, Amezdi, Amasea, Amazis vb. İsme kaynaklık eden şahıs, Amas adında bir kraldır. Amas’ın hangi milletten olduğu konusunda değişik rivayetler mevcuttur. Amas Han’ın Amazon hükümdarı olduğu ve kenti 400 yıl önce tesis ettiği bilinmektedir.

Batılı kaynaklarda ve değişik İslam kaynaklarında Amas ismi etrafında kurulan kente, Harşena isminin de verildiğini biliyoruz. Amasya’nın ismi etrafında söylenenler, şehrin tarihi üzerinde kültürlerini oluşturan her topluluk,kente ayrı bir gelecek katmışlardır.

SARAYBOSNA GİBİ VADİYE KURULU 

Yazımız daha çok coğrafi yapı ve azıcık tarih anlatmaktan ziyade, bu kentin bizim medeniyetimize kattıkları üzerine olacaktır. Amasya, tıpkı Saraybosna benzeri kentler gibi; kenti dış saldırılardan korumak için bir vadiye kurulmuş ve bir nehir etrafında donatılmıştır. Bu anlayış, uzun dönem Amasya hakimiyeti güden bütün milletlerin ana ilkesi olmuştur.

KÜLTÜR ŞEHRİ OLMA YOLUNDA 

Yaklaşık ve ardışık olarak 500 yıl gibi uzun aralıklarla, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı medeniyetlerinin etkisi altında kalan kent; tüm bu uygarlıkların izni irili ufaklı ve bazen de haykırırcasına taşımaktadır. Bu kültürlerin ve devletlerin yer üstündeki işaretlerini yıllardır bağrında taşıyan şehir; son yılların ”tarihsel restorasyon” anlayışıyla bir kere daha kültür şehri olma yolunda ilerlemektedir.

YEDİNCİ ŞEHİR: AMASYA

Rahmetli arkadaşım, edebiyatçı dostum Özkan Yalçın’ın güzel tespitiyle ”Yedinci Şehir Amasya”; üzerinde konuşulması gereken ve bu yazıya da konu olacak çok kültürlü bir kent özelliğine sahiptir. Tıpkı Tanpınar’ın ”Beşinci Şehir”i gibi Amasya  da kendine has bir kentin dili olan ve kent sıralamasını özellikleriyle oluşturmuş bir kenttir. Başka bir tabirle ruhu olan bir kenttir.

TARİHİ ANTİK KENT DONATILARI 

Amasya’yı kadim kent sıralamasına sokan ve buram buram kültür kokmasına yol açan unsurları teker teker anlamaya ve açıklamaya çalışalım:

Birincisi: Şehrimizin milattan önceki kültür unsurları daha çok Hıristiyani yapı özellikleri taşıyan donatı ve tarihi ören yapılarıdır.Kral mezarları, mağralar, kale yapıları, tarihi Latin kitabeleri bunların ilk dönem ürünleri olarak söylenebilir.

Şehri Doğantepe ve Gökhöyük üzerinden Kayabaşı istikametiyle kuşatan bu ilk dönem tarihi kalıntılar, her türlü bağımsızlığına rağmen şehre antik bir hava vermekte ve şehri adeta mermerden ellerle kuşatmaktadır. Milattan önce elle oluşturulan mermer ve tarihi kaya oymacılığı bugün de aynı yörede mermer işleme tesisleriyle sürmekte, modern insanın mermer hakimiyeti devam etmektedir …

Devamını okumak için dergimizin 10. sayısını indirebilirsiniz.

Arkadaşlarınızla Paylaşın...

• 
•